تعریف فارکس
افرادی که به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی علاقه دارند، قطعا نام بازار فارکس را شنیده‌اند؛ یک بازار مالی بین‌المللی که سوالات بسیاری را در ذهن سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. در این مطلب ابتدا بررسی می‌کنیم که فارکس چیست و معاملات فارکس چگونه انجام می‌شوند و سپس قوانین و نحوه فعالیت در آن را بررسی می‌کنیم
به علت ممنوعیت معاملات فارکس در ایران و بالا بودن ریسک معاملاتی آن، سرمایه‌گذاری در این بازار مورد تائید کارگزاری آگاه و بآشگاه مشتریان آگاه نیست.
تعریف فارکس چیست و چگونه کار می‌کند؟
کلمه فارکس (FOREX) برگرفته از عبارتForeign Exchange Market و به معنای تبادل ارزهای خارجی است. همان طور که از نام آن پیدا است فارکس بازاری است که در آن به خرید و فروش ارز پرداخته می‌شود و اصلی‌ترین و مهم‌ترین فعالیت در این بازار تبدیل ارزها به یکدیگر است. این تبادل برای خرید و فروش کالا، خدمات شرکت‌ها و دولت‌ها، هزینه‌های سفر مسافران یا سرمایه‌گذاری اشخاص و بنگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در فارکس موسسات مالی بزرگ، بانک‌ها، شرکت‌های چند ملیتی، تجار، شرکت‌های بیمه‌ای، شرکت‌های صادرات و واردات، سفته‌بازها و اشخاص حقیقی، ارزهای مختلفی چون دلار آمریکا، یورو، پوند، ین و… را مورد معامله قرار می‌دهند. این معامله با خرید یک ارز و فروش هم‌زمان ارزی دیگر اتفاق می‌افتد.
بازار تبادل ارز جهانی، مکان فیزیکی مشخصی ندارد و تمامی معامله‌گران از طریق شبکه الکترونیکی در حال معامله ارزهای مختلف هستند. با وجودی که فارکس (OTC)Over the counter یعنی بازاری بدون مکان فیزیکی است اما مراکز اصلی این تجارت در لندن، نیویورک و توکیو واقع شده‌اند. در حال حاضر بزرگترین کارگزاری‌های بورس دنیا در آمریکای شمالی هستند و معاملات فارکس در این کشور به طور دقیق قانون‌گذاری شده است. البته قوانین بسیار محکمی که برای تائید شدن از جانب قانون‌گذاران وجود دارد باعث شده تنها تعداد کمی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات به مشتریان در آمریکای شمالی باقی بمانند.
سازمان‌های متعددی وظیفه نظارت بر فعالیت کارگزاران و جلوگیری از وقوع تخلف در بازار فارکس را بر عهده دارند. به این سازمان‌ها، نهادهای نظارتی یا رگولاتور گفته می‌شود. نهادهای زیر از جمله مهم‌ترین رگولاتورها هستند:
- NFA آمریکا
- FCA انگلستان
- FINMA سوئیس
- BaFin آلمان
- Mifid اتحادیه اروپا
- ASIC استرالیا
- FMA نیوزلند
- CySEC قبرس
در بازار متنوع خاورمیانه، کشورهای قبرس و امارات به عنوان مقاصد برتر برای حضور قانونی کارگزاران فارکس شناخته می‌شوند. با وجودی که به تازگی تمرکز روی بازارهای در حال توسعه افزایش یافته است؛ براساس تعداد کارگزاران فارکس، اروپا قاره پیشرو در این حوزه به حساب می‌آید و معامله‌گران این بازار با اطمینان بیشتری با کارگزاران این قاره همکاری می‌کنند. گروه‌های مختلفی از سرمایه‌گذاران در فارکس فعالیت می‌کنند که در اصل بازیگران بازار هستند. این بازیگران با اهداف و انگیزه‌های مختص به خود در این بازار فعال هستند؛ گاه به منظور سفته‌بازی و گاه به منظور کسب سود اما در نهایت در راستای حفظ تمامیت و ثبات بازار نقش خود را ایفا می‌کنند.
در فارکس نیز مانند تمامی بازارهای مالی از تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال برای آنالیز حرکات قیمتی جفت ارزها استفاده می‌شود. جفت ارزی از اصطلاحات رایج در فارکس است. به هر دو ارزی که با یکدیگر معامله می‌شوند، جفت ارزی می‌گویند. با بررسی وضعیت اقتصادی و سیاسی دو ارز می‌توان تحلیل بنیادی مناسبی برای تبادل آن دو ارائه داد. از جمله عوامل اقتصادی که می‌تواند بر روند معاملات تاثیر بگذارد، سیاست‌های پولی بانک مرکزی و تمایل آن‌ها به افزایش یا کاهش نرخ بهره، میزان رشد اقتصادی، نرخ تورم و… است. برای اطلاع از رویدادهای اقتصادی سایت‌های متعدد معتبری مانند forexfactory.com،fxstreet.com و… وجود دارند که می‌توان لیست کامل این اطلاعات را تحت عنوان تقویم اقتصادی در آن‌ها مشاهده کرد.
در این سایت‌ها علاوه بر اطلاعات، پیش‌بینی کارشناسان خبره نیز ارائه می‌شود. با مقایسه رقم گزارش شده و تفاوت آن با میزان پیش‌بینی شده یا مقادیر دوره‌های قبل، می‌توان ارزش یک جفت ارز در مقابل جفت ارز دیگر را تقویت یا تضعیف کرد. از عوامل سیاسی که می‌تواند مستقیما بر روند معاملات فارکس تاثیرگذار باشد، اخبار سیاسی مانند انتخابات، جنگ و… است. در واقع سرمایه‌گذار باید به طور مستمر پیگیر اخبار سیاسی کشورهای مختلفی باشد که قرار است ارز آن‌ها را معامله کند و چشم‌اندازی از روند آتی نرخ ارز کشورهای مختلف داشته باشد. به عنوان مثال بداند که با انتشار نتیجه رفراندوم جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا، ارزش پوند در مقابل ارزهای دیگر کاهش خواهد داشت. در بازار تبادل ارز جهانی، علاوه‌بر تحلیل بنیادی یا فاندامنتال، تحلیل تکنیکال نیز از اعتبار بالایی برخوردار است و می‌تواند کمک فراوانی به پیش‌بینی رفتار آینده قیمت کند.
معاملات فارکس چگونه انجام می‌شود؟
در گذشته مبادلات ارز تنها از کانال بانک‌های عاملی که امکان خرید و فروش ارز را داشتند انجام می‌شد. اما بعد از مدتی بانک‌ها تصمیم گرفتند برای افزایش منافع خود برخی از مشتریان را در اولویت سرمایه‌گذاری قرار دهند. این اقدام بانک‌ها سبب شد که سایر مؤسسات مالی، شرکت‌های چند ملیتی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم به این شیوه عمل کنند. اما امروزه با همه‌گیر شدن و توسعه اینترنت و با وجود کارگزاران تمامی افراد با شرایط یکسان و در هر لحظه به راحتی می‌توانند با سفته‌بازان، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و… نرخ ارزها را از بانک‌های مختلف جمع‌‌آوری و معامله کنند. کارگزاران عامل‌های واسطه بین معامله‌گران و بازار معاملات فارکس هستند و مهم‌ترین نقش آن‌ها نیز انتقال سفارش‌های معاملاتی تریدر به بازار جهانی است. این انتقال اطلاعات از طریق نرم‌افزارهای اختصاصی کارگزاری صورت می‌گیرد. نرم‌افزارهایی که نرخ ارزها را به صورت لحظه‌ای به نمایش می‌گذارند و مشتریان نیز سفارش خود را از طریق همان نرم‌افزار‍‌ها به کارگزاری مربوطه منتقل می‌کنند.
کارگزاری‌ها یا بروکرها در 4 دسته طبقه‌بندی می‌شوند:
- بازار سازها (Market Maker) به اختصار MM
- بازار اصلی (No Dealing Desk) به اختصار NDD
- پردازش مستقیم سفارشات (Straight Through Processing) به اختصار STP
- پردازش مستقیم بهینه سفارشات (Electronic Communication Network) به اختصار ECN
همانطور که اشاره کردیم برای معامله در بازار فارکس لازم است در اولین اقدام یک کارگزاری مناسب انتخاب کنید و انجام معاملات ارزی خود را به کارگزار مورد نظرتان بسپارید. برای این کار باید قراردادی بین کارگزار و شخص منعقد شود و تریدر مبلغی را که برای سرمایه‌گذاری در این بازار در نظر دارد به عنوان پشتوانه معاملات خود به حساب کارگزار واریز کند. این سپرده به نام خود مشتری باز می‌شود تا پس از گشایش حساب و گرفتن نام کاربری و رمز عبوری از کارگزار، مشتری بتواند از طریق نرم‌افزار معاملاتی بر خط کارگزاری به انجام معاملات ارزی خود بپردازد. در نرم‌افزارهای مخصوص کارگزاری اصولا مراحلی چون دریافت تقاضاهای پیش‌خرید، پیش‌فروش و باز کردن و بستن معاملات روی کالاها یا ارزهای به خصوص است که هر کارگزار با استفاده از نرم‌افزار (پلتفرم) خاصی این خدمات را ارائه می‌دهد و گاهی ممکن است این پلتفرم در میان بسیاری از کارگزاری‌ها مشترک باشد. مانند نرم‌افزار متاتریدر (Metatrader) که از معروف‌ترین نرم‌افزارهای معاملات بازار فارکس است و توسط شرکتی روسی به نام MetaQuotes طراحی شده است.
آخرین نسخه این نرم‌افزار بیش از 20 زبان مختلف دنیا از جمله فارسی را پشتیبانی می‌کند. به طورکلی هر فرد مواردی مانند نوع ارز مورد معامله، قیمت انجام شده معامله، حجم معامله و تعیین نوع عملیات (خرید یا فروش) را در اکانت نرم‌افزار معاملاتی خود مشاهده می‌کند و کارگزاران در ازای این خدمات کارمزد معاملاتی (Spread) دریافت می‌کنند. همانطور که گفتیم معاملات فارکس به صورت جفت ارز انجام می‌گیرد و همواره ارزش یا قیمت هر ارز در بازار فارکس با ارز دیگری تعیین می‌شود. به عنوان مثال ارزش یورو باید براساس ارز دیگری بیان شود. برای مثال قیمت یورو در مقابل دلار یعنی هر یک یورو چه میزان نسبت به دلار ارزش دارد، یا قیمت یورو در مقابل پوند یعنی برای هر یک یورو چه مقدار پوند باید پرداخت شود.
بیشتر بخوانید:الگوی ادامه دهنده
لازم به ذکر است که در زمان انجام معاملات در فارکس، مبلغی تحت عنوان حق کمیسیون یا کارمزد از حساب معامله‌گر کسر می‌شود. این مبلغ با توجه به مواردی مانند حجم مبادلات و میزان نقدینگی حساب تعیین می‌شود. همچنین در صورت باز ماندن معامله مورد نظر تا روز بعد، مبلغی تحت عنوان سوآپ (Swap) با توجه به تفاوت نرخ بهره ارز یا دارایی پایه به حساب معامله‌گر افزوده یا از حساب وی کسر می‌شود.
جفت ارزها با نماد اختصاری (ISO) دو ارز مشخص می‌شوند مانند:
- EUR/USD (میزان برابری یورو در مقابل دلار)
- GBP/USD (میزان برابری پوند در مقابل دلار)
- USD/CHF (میزان برابری دلار در مقابل فرانک سوئیس)
- USD/JPY (میزان برابری دلار در مقابل ین ژاپن)
در حالت کلی جفت ارزها به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- جفت ارزهای اصلی: بیشترین معاملات روزانه با این جفت ارزها انجام می‌شود.
- جفت ارزهای فرعی: جفت ارزهایی که دلار آمریکا در آن‌ها وجود ندارد.
- جفت ارزهای غیرمعمول: جفت ارزهایی که از یک ارز اصلی و یک واحد پول کشورهای در حال توسعه تشکیل شده‌اند.
بازار فارکس چه ویژگی‌هایی دارد؟
در ادامه مهم‌ترین ویژگی‌های بازار فارکس برای شما تشریح شده است.
1- فعالیت شبانه‌روزی
از خصوصیات منحصربه‌‌فرد فارکس، کارکرد 24 ساعته و ساختار غیرمتمرکز آن است. یعنی از روز دوشنبه تا پایان روز جمعه، امکان تبادلات شبانه‌روزی وجود دارد. حجم تبادلات در زمان‌های مختلف بستگی به ساعت کاری کشورهای مشارکت‌کننده در فارکس دارد. ارزها در بزرگترین بورس‌های سهام و بازارهای سرتاسر جهان مانند زوریخ، هنگ‌کنگ، نیویورک، توکیو، فرانکفورت، لندن، سیدنی و پاریس معامله می‌شوند. هرگاه بازار در ایالات‌متحده بسته شود، روز کاری در توکیو و هنگ‌کنگ شروع می‌شود. این انعطاف زمان کار برای معامله‌گرانی که برنامه کاری پرمشغله‌ای دارند بسیار مناسب است زیرا لازم نیست نگران ساعات باز و بسته شدن بازار باشند و در هر ساعتی می‌توانند معاملات خود را انجام دهند. لازم به ذکر است که بهترین زمان برای سرمایه‌گذاری، ساعاتی از شبانه روز است که در آن، فعالیت بازارهای مختلف (مانند بازار آمریکا و اروپا) با یکدیگر همپوشانی دارند.
بیشتر بخوانید:رابطه شاخص قیمت مصرف‌کننده و بازار فارکس
2- داشتن اعتبار اهرمی بالا (High Leverage)
یکی از نکات مهم در مورد نحوه انجام معامله در فارکس، وجود اعتبار اهرمی بالا است. برای شروع به ارائه توضیحاتی درباره مفهوم اعتبار اهرمی یا لوریج می‌پردازیم. در بازار فارکس همانند بازار آتی در ایران برای انجام معاملات از طریق کارگزار (Broker) نیازی نیست تا مشتری تمام سرمایه لازم را در اختیار داشته باشد؛ بلکه تنها با پرداخت سهم کوچکی از حجم کلی معامله مورد نظر (معمولاً 1 تا 2 درصد) می‌تواند اقدام به انجام آن معامله کند. به این اعتبار اصطلاحا Leverage گفته می‌شود. از آن جایی که معمولا میزان نوسانات نرخ یک ارز در طول روز به ندرت از یک یا دو سنت بیشتر می‌شود، اگر از این اعتبار در معاملات فارکس استفاده نشود، میزان سود یا ضرر در معاملات بسیار پایین خواهد بود و جذابیتی برای سرمایه‌گذار در این بازار ایجاد نخواهد شد.
اعتباری که به طور معمول در بازار فارکس وجود دارد برابر 1:100 (یک به صد) یا 1:500 (یک به پانصد) است. یعنی هر 1000 دلار از پول شما به ترتیب معادل صد هزار و پانصد هزار دلار خواهد بود. فرض کنید که کل سرمایه شما ده هزار دلار آمریکا باشد و این پول را برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام در نظر گرفته باشید؛ بنابراین بزرگترین معامله‌ای که می‌توانید انجام دهید از کل پول شما تجاوز نخواهد کرد اما اگر با این مقدار پول در بازار فارکس فعالیت کنید می‌توانید تا صد برابر حجم سرمایه خود به معامله بپردازید. در واقع با سرمایه اولیه ده هزار دلاری خود، می‌توانید تا سقف یک میلیون دلار معامله کنید. وجود لوریج بالا برای بسیاری از افراد تازه وارد در بازارهای مالی جهانی می‌تواند در نگاه اول بسیار جذاب و وسوسه‌کننده باشد؛ زیرا ممکن است افراد این تصور را داشته باشند که با این میزان اعتبار اهرمی و یک معامله موفق می‌توانند طی یک شب راه چندین ساله را طی کنند و به ثروت گزافی دست پیدا کنند. با این حال کسی که کمترین سابقه معامله در این بازار را داشته باشد به خوبی از میزان ریسک آن و امکان از بین رفتن تمام سرمایه آگاه است. البته اعتبار اهرمی لزوما باعث زیان معامله‌گران نمی‌شود.
باید به این نکته توجه کرد که معامله‌گری در بازارهای مالی بیشتر از هر کسب و کار دیگری نیازمند کسب دانش، تجربه و مدیریت صحیح سرمایه است. به عبارت دیگر وجود داشتن یا نداشتن اعتبار معاملاتی قطعا تاثیری در موفقیت شما در بازارهای مالی نخواهد داشت. این جمله را به خاطر داشته باشد که «اگر نمی‌توانید بدون اعتبار اهرمی سود کسب کنید، هرگز با اعتبار اهرمی نیز سود نخواهید کرد». اگر می‌خواهید در بازار فارکس معامله کنید، اعتبار اهرمی 1:100 را فراموش کنید و ابتدا یاد بگیرید که چگونه باید معامله کرد.